Vườn trên mái hay còn gọi là "Green Roof" theo thuật ngữ quốc tế, là một khái niệm kiến trúc và cảnh quan đề cập đến việc trồng cây xanh và thảm thực vật trên bề mặt mái của các công trình xây dựng như nhà ở, tòa nhà văn phòng, trung tâm thương mại, v.v. Đây không chỉ đơn thuần là việc đặt chậu cây lên sân thượng mà là một hệ thống kiến trúc phức tạp, được thiết kế và thi công với các lớp vật liệu chuyên dụng để đảm bảo sự phát triển của cây xanh mà vẫn bảo vệ kết cấu công trình.

Khái niệm vườn trên mái đã xuất hiện từ lâu đời, với ví dụ nổi tiếng là Vườn treo Babylon. Tuy nhiên, trong bối cảnh đô thị hóa ngày càng nhanh và diện tích cây xanh tự nhiên bị thu hẹp, vườn trên mái đang trở thành một giải pháp hiệu quả và là xu hướng phát triển bền vững trên khắp thế giới, đặc biệt là ở các khu vực đô thị có mật độ dân cư cao.

Các đặc điểm chính của vườn trên mái bao gồm:

1. Hệ thống cấu tạo nhiều lớp:

Vườn trên mái thường có cấu tạo gồm nhiều lớp chuyên biệt như lớp chống thấm để ngăn nước thấm xuống kết cấu mái, lớp thoát nước để tránh ngập úng, lớp lọc để ngăn đất trôi xuống làm tắc nghẽn hệ thống thoát nước, lớp đất trồng và lớp thực vật.

2. Đa dạng loại hình:

Vườn trên mái có thể được thiết kế với nhiều quy mô và mục đích khác nhau:

+ Extensive Green Roof (EGR): Có lớp đất trồng mỏng (khoảng 4-15 cm), sử dụng các loại thực vật chịu hạn, bộ rễ nông, ít cần chăm sóc và bảo dưỡng thường xuyên, trọng lượng tương đối nhẹ. EGR chủ yếu tập trung vào các lợi ích về môi trường như cách nhiệt, giảm thiểu dòng chảy nước mưa và tăng cường đa dạng sinh học. Thường không phải là không gian để con người đi lại hay sử dụng thường xuyên.

Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Moesgaard - Copenhagen (Đan Mạch)

+ Intensive Green Roof (IGR): Có lớp đất trồng dày hơn (trên 30 cm, thậm chí sâu hơn), cho phép trồng đa dạng các loại thực vật hơn, bao gồm cả cây bụi và cây thân gỗ nhỏ, rau màu đòi hỏi chăm sóc và bảo dưỡng thường xuyên hơn, thậm chí có thể kết hợp với lối đi, khu vực nghỉ ngơi, hoặc trồng rau sạch. Trọng lượng nặng hơn đáng kể nên yêu cầu kết cấu mái có khả năng chịu tải lớn. IGR là không gian xanh có chức năng sử dụng như công viên trên cao, khu vườn thư giãn, khu vực trồng rau sạch, hoặc kết hợp các tiện ích khác.

Kampung Admiralty - Singapore

+ Semi-intensive Green Roof (SGR): Là sự kết hợp giữa EGR và IGR, với độ dày lớp đất trồng trung bình (khoảng 12-30 cm). Có thể trồng đa dạng thực vật hơn EGR nhưng không bằng IGR.

Khu vườn trên sân thượng của Tòa thị chính Chicago

3. Lợi ích đa chiều:

Vườn trên mái mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho cả công trình và môi trường xung quanh, bao gồm:

+ Cải thiện hiệu quả năng lượng: Giúp cách nhiệt, giảm hấp thụ nhiệt trực tiếp từ ánh nắng mặt trời, từ đó làm mát không gian bên dưới và giảm tải cho hệ thống điều hòa không khí.

+ Quản lý nước mưa: Giúp hấp thụ và giữ lại một lượng nước mưa đáng kể, giảm lượng nước chảy trực tiếp xuống hệ thống thoát nước đô thị, góp phần giảm nguy cơ ngập lụt.

+ Cải thiện chất lượng không khí: Cây xanh giúp hấp thụ CO2, bụi bẩn và các chất ô nhiễm khác trong không khí, nhả ra oxy, làm cho không khí trong lành hơn.

+ Giảm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị: Góp phần hạ nhiệt độ môi trường xung quanh trong các khu vực đô thị bê tông hóa.

+ Tăng cường không gian xanh và đa dạng sinh học: Tạo môi trường sống cho các loài côn trùng, chim và các sinh vật nhỏ khác, tăng cường đa dạng sinh học trong đô thị.

+ Tăng tính thẩm mỹ và giá trị công trình: Biến không gian mái nhà khô khan thành một khu vườn xanh mát, tạo điểm nhấn kiến trúc độc đáo và nâng cao giá trị bất động sản.

+ Cung cấp không gian thư giãn và giải trí: Tạo ra một không gian yên tĩnh,1 trong lành để cư dân có thể nghỉ ngơi,1 thư giãn,11 trồng trọt hoặc11 tổ chức các hoạt động ngoài trời.

Khu tổ hợp giải trí và nhà máy xử lý chất thải CopenHill – Copenhagen (Đan Mạch)

Khi thiết kế vườn trên mái cần lưu ý điều gì?

Khi thiết kế vườn trên mái, có rất nhiều yếu tố quan trọng cần được xem xét kỹ lưỡng để đảm bảo khu vườn hoạt động hiệu quả, an toàn và bền vững. Dưới đây là những điều cần lưu ý chính:

+ Khả năng chịu tải của kết cấu mái: Đây là yếu tố tiên quyết. Cần phải khảo sát và tính toán kỹ lưỡng khả năng chịu lực của sàn mái hiện tại hoặc thiết kế kết cấu mái mới có khả năng chịu được tải trọng tĩnh (đất, vật liệu cấu tạo, cây cối) và tải trọng động (nước khi tưới/mưa, người đi lại, gió bão). Nếu kết cấu không đủ mạnh, việc thi công vườn trên mái có thể gây sụt lún, nứt hoặc thậm chí sập đổ công trình. Nên tham khảo ý kiến của kỹ sư kết cấu.

+ Hệ thống chống thấm: Chống thấm là vô cùng quan trọng để bảo vệ kết cấu mái khỏi bị hư hại do nước. Cần sử dụng vật liệu chống thấm chuyên dụng cho vườn trên mái, có độ bền cao, khả năng chống xuyên rễ và thi công đúng kỹ thuật để đảm bảo kín nước tuyệt đối. Lớp chống thấm phải được bảo vệ bởi các lớp khác để tránh bị rách hoặc thủng trong quá trình thi công và sử dụng.

+ Hệ thống thoát nước: Đảm bảo thoát nước tốt là yếu tố then chốt để tránh tình trạng úng thủy gây chết cây và làm tăng tải trọng đột ngột lên mái. Hệ thống thoát nước cần bao gồm lớp vật liệu thoát nước hiệu quả (như sỏi nhẹ, tấm thoát nước chuyên dụng) và các điểm thu nước, ống thoát nước được bố trí hợp lý, đảm bảo nước mưa và nước tưới có thể thoát đi nhanh chóng. Cần tính toán độ dốc mái phù hợp để hỗ trợ việc thoát nước.

+ Lựa chọn cây trồng: Cần lựa chọn các loại cây phù hợp với điều kiện khí hậu, ánh sáng trên mái (thường nắng nóng hơn), độ sâu lớp đất trồng và khả năng chịu tải của mái. Ưu tiên các loại cây chịu hạn tốt, có bộ rễ không quá ăn sâu và phù hợp với mục đích sử dụng (cảnh quan, rau sạch).

+ Lớp đất trồng (giá thể): Nên sử dụng loại đất hoặc hỗn hợp giá thể nhẹ chuyên dụng cho vườn trên mái để giảm tải trọng, nhưng vẫn đảm bảo đủ dinh dưỡng và khả năng giữ ẩm cho cây. Tránh sử dụng đất thịt nặng. Độ dày lớp đất cũng cần phù hợp với loại cây trồng đã chọn.

+ Hệ thống tưới tiêu: Do vị trí trên cao dễ bị khô hạn, vườn trên mái thường cần một hệ thống tưới tiêu hiệu quả. Hệ thống tưới tự động theo hẹn giờ là một giải pháp phổ biến giúp tiết kiệm thời gian và đảm bảo cây nhận đủ nước.

+ Bảo trì và chăm sóc: Vườn trên mái đòi hỏi việc bảo trì và chăm sóc định kỳ để duy trì vẻ đẹp và sức khỏe của cây, cũng như kiểm tra tình trạng của hệ thống chống thấm và thoát nước. Cần có kế hoạch cắt tỉa cây, bón phân, kiểm tra sâu bệnh và làm sạch hệ thống thoát nước.

+ Yếu tố an toàn: Cần xem xét các biện pháp an toàn như lan can, rào chắn để ngăn người hoặc vật rơi từ trên cao xuống. Lối đi trong vườn cần được thiết kế an toàn, không trơn trượt.

+ Tác động của gió: Trên cao thường có gió mạnh hơn, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của cây và gây nguy hiểm nếu cây hoặc vật liệu bị đổ. Cần lựa chọn cây có khả năng chịu gió tốt hoặc có biện pháp che chắn, cố định phù hợp.

+ Khả năng tiếp cận: Cần tính toán làm sao để việc di chuyển vật tư, đất, cây lên mái được thuận tiện trong quá trình thi công và việc chăm sóc, bảo trì sau này dễ dàng.

+ Mục đích sử dụng: Xác định rõ mục đích sử dụng vườn trên mái (chỉ để làm mát và cách nhiệt, làm không gian thư giãn, trồng rau sạch...) sẽ giúp định hình thiết kế, lựa chọn cây trồng và các tiện ích đi kèm.

Việc lưu ý và giải quyết tốt các yếu tố trên ngay từ giai đoạn thiết kế sẽ giúp đảm bảo khu vườn trên mái của bạn không chỉ đẹp mà còn bền vững, an toàn và mang lại hiệu quả tối ưu.

CÔNG TY TNHH TM XD THẢO NGUYÊN XANH

Hotline : 028 6287 3168

Email : thietkethicongcanhquan@thaonguyenxanh.vn

Website: thietkethicongcanhquan.com

Facebook : Thảo Nguyên Xanh